گواهی سپرده نفت خام چیست و چه کاربردهایی دارد؟

گواهی سپرده نفت خام یکی از ابزارهای مالی جدیدی است که برای ایجاد شفافیت و رشد بازار نفت خام در بورس انرژی ایجاد شده است. در حال حاضر، فقط اشخاص حقوقی می‌توانند با خرید حداقل ۱۰۰۰ گواهی سپرده (معادل ۱۰۰۰ بشکه نفت خام) در این طرح شرکت کنند.

گواهی سپرده نفت خام چیست؟

همان‌طور که گفته شد، سپرده نفت خام یکی از ابزارها مالی و کالاهای مختلفی است که در بورس انرژی و کالا ایجاد شده‌اند. نفت خام نیز به‌عنوان یک کالای واسطه‌ای و برای استفاده در فرایندهای تولیدی مختلف در بورس انرژی راه‌اندازی شده است تا اشخاص حقوقی مختلف در بخش خصوصی (داخلی و خارجی) بتوانند آن را معامله کنند.

هرچند زمزمه‌های مربوط به راه‌اندازی این طرح به دهه ۱۳۹۰ باز می‌گردد، معاملات آن به‌طور رسمی از ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ آغاز شده است. با توجه به اینکه بازار نفت نوسانات زیادی دارد و اخبار و رویدادهای مختلف داخلی و بین‌المللی روی آن تأثیر می‌گذارند، متقاضیان باید به‌طور کامل با این ابزار مالی و شرایط و ضوابط فعالیت آن آشنا باشند.

هر گواهی سپرده نشان‌دهنده و معادل یک بشکه میعانات گازی یا نفت خام است. اگر تعداد این گواهی‌ها به محدوده مشخصی برسد، مالکان آن‌ها می‌توانند نفت یا میعانات گازی خود را به‌صورت فیزیکی از شرکت ملی نفت ایران دریافت کنند. در غیر این صورت هم، آن‌ها می‌توانند به معامله سپرده‌های خود در بورس ادامه دهند.

شرایط معامله گواهی سپرده نفت خام

با توجه به این که طرح مذکور همچنان در مراحل اولیه خود قرار دارد، شرایط و محدودیت‌های خاصی برای آن تعیین شده است. یکی از محدودیت‌های مذکور این است که مردم و اشخاص حقیقی نمی‌توانند در آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. در نتیجه، تنها فعالان اقتصاد (مثل شرکت‌ها و نهادها) که کد بورسی دارند، می‌توانند این گواهی‌ها را خریداری کنند.

اشخاص حقوقی که دوست دارند وارد بازار گواهی‌های سپرده نفت خام شوند، باید حداقل ۱۰۰۰ گواهی (یعنی ۱۰۰۰ بشکه نفت) را خریداری نمایند. هزینه‌های مربوط به انبارداری بشکه‌های خریداری‌شده تا ۱۸ ماه رایگان است؛ اما بعد از ۱۸ ماه مالکان سپرده‌ها باید هزینه انبارداری را هم بپردازند.

در مرحله دوم عرضه گواهی‌ سپرده نفت خام قرار است صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها هم به معاملات این گواهی‌ها اضافه شوند‌ تا مردم هم بتوانند به‌صورت غیرمستقیم در این بازار فعالیت کنند.

مدارک لازم برای خرید گواهی سپرده نفت خام

اشخاص حقوقی ایرانی فقط به کد معاملاتی نیاز دارند که بورس انرژی آن را تأیید کرده است. برای دریافت این کد متقاضیان باید مدارک زیر را ارائه کنند:

• تکمیل فرم‌های موردنیاز (فرم احراز هویت و فرم اخذ کد)
• تصویر اساسنامه شرکت
• تصویر شرکت‌نامه
• تصویر شناسنامه ملی شرکت
• تصویر شناسنامه و کارت ملی مدیرعامل و اعضای هیئت‌مدیره
• تصویر کد اقتصادی
• پروانه بهره‌برداری
• آگهی تأسیس شرکت
• آخرین تغییرات روزنامه رسمی
• اعلام شماره حساب برای واریز وجه (در یک نامه)

شرکت‌های خارجی هم برای خرید گواهی سپرده نفت خام باید مدارک زیر را ارائه کنند:

• اصل و تصویر مجوز شرکت یا مجوزهای دیگری مثل کارت بازرگانی که کنسولگری ایران در کشور آن‌ها تأیید کرده باشد.
• اساسنامه شرکت
• تصویر پاسپورت مالک یا مالکان و مدیرعامل شرکت

اگر شرکت‌های خارجی یک وکیل قانونی در ایران دارند، باید فرم مربوط به آن، وکالتنامه رسمی و مدارک هویتی وکیل را هم ارائه کنند.

زمان و نحوه معامله گواهی سپرده نفت خام

همان‌طور که گفته شد، معاملات مربوط به گواهی سپرده‌های نفت خام از ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ با دوره معاملاتی ۳۶ ماهه آغاز شده است. قیمت این گواهی‌ها با توجه به قیمت نفت در جهان و به‌صورت ارزی تعیین می‌شود؛ اما پرداخت‌های مربوط به آن‌ها با ریال انجام خواهد شد.

بعد از سر رسید دوره معاملاتی، گواهی‌هایی که در دست افراد باقی مانده و تحویل داده نشده است، پس از دریافت هزینه‌های مربوطه به نماد دیگر منتقل می‌شود.

مزایا و معایب گواهی سپرده نفت خام

از بین مزایای گواهی سپرده نفت خام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تسهیل ورود بخش خصوصی به معاملات نفتی
• افزایش شفافیت معاملات نفتی
• افزایش خرید و فروش نفت خام با توجه به آنلاین بودن معاملات مربوط به گواهی سپرده آن
• افزایش قابلیت صادرات نفت خام
• تعیین قیمت نفت خام با توجه به قیمت آن در جهان
• امکان استفاده از گواهی‌ها به‌عنوان وثیقه برای دریافت انواع تسهیلات
• در اولویت بودن خریداران نفت خام از بورس انرژی نسب به خریداران این کالا در خارج از بورس
• استفاده از معافیت‌های مالیاتی مربوطه توسط دارندگان و معامله‌گران گواهی‌های سپرده نفت خام

سؤالات متداول