ابهام در تسهیلات رونق تولید در سایه مخفی کاری بانک ها
خراسان/بر اساس گزارش‌های آماری وزارت صمت، سهم صنایع استان از تسهیلات رونق تولید طی چهار سال گذشته تنها 3 درصد و در سال 99 حدود یک درصد بوده است هرچند این آمار را استانداری تایید نمی‌کند، در شرایطی که بانک ها آمار دقیق ارائه نمی‌کنند، این سوال مطرح می شود که تسهیلات بانکی کجا هزینه می‌شود که به تولید نمی‌رسد، درحالی‌که بیش از شش هزار طرح ناتمام صنعتی در استان وجود دارد که در انتظار تسهیلات‌اند. به گزارش خراسان رضوی، طی چند دهه اخیر یکی از افتخارات مدیران دولتی ارائه آمار کلنگ زنی و صدور مجوز برای اجرای طرح‌های صنعتی بوده است، طرح‌هایی که بخش عمده‌ای از آن‌ها به دلیل مشکلاتی مانند نبود اعتبارات، نداشتن صرفه اقتصادی و استقبال نکردن سرمایه‌گذاران از طرح‌ها، ناتمام ماندند. به همین دلیل چند سالی است که دولت با توجه به محدودیت‌های منابع مالی از یک‌سو و به سرانجام رساندن طرح‌های قابل‌اتکا از سویی دیگر، حمایت‌های مالی و پرداخت تسهیلات به بنگاه‌های کوچک، متوسط و طرح‌های ناتمام با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد را در برنامه‌های خود قرار داد. از سال 96 رهبر معظم انقلاب راهبردهای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را حمایت از تولید اعلام کردند و همین موضوع باعث شد دولت پرداخت تسهیلات بانکی به طرح‌های ناتمام صنعتی را جدی‌تر پیگیری کند.
بیش از 6 هزار طرح صنعتی ناتمام در استان
بنا بر اذعان “مس فروش” رئیس وقت سازمان صمت استان، در پایان فروردین امسال ۶۱۲۱ طرح صنعتی ناتمام با سرمایه‌گذاری بیش از 105هزار میلیارد و اشتغال حدود ۱۸۲ هزار نفر در استان موجود است که در واقع ۷ درصد تعداد طرح‌ها، ۶ درصد سرمایه‌گذاری و ۸ درصد اشتغال طرح‌های صنعتی شامل استان می شود. از این تعداد ۵۰۷ طرح با پیش‌بینی سرمایه‌گذاری 6200 میلیارد تومان و اشتغال ۱۸ هزار نفر دارای پیشرفت بیش از ۶۰ درصدی بوده است.
در این گزارش به نحوه و میزان حمایت دولت و شبکه بانکی کشور از اجرا و تکمیل طرح‌های ناتمام، بنگاه‌های کوچک و متوسط استان در قالب پرداخت تسهیلات رونق تولید در طول چهار سال گذشته یعنی از سال 96 تا 99 خواهیم پرداخت. منبع آماری ما در این گزارش، آمارهای سالیانه وزارت صنعت، معدن و تجارت کشور درباره تسهیلات پرداختی به بخش تولید است.
بر اساس این داده‌ها در طول چهار سال گذشته (96تا99) تعداد 5826 فعال اقتصادی استان برای دریافت تسهیلات رونق تولید ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد 4437 نفر برای دریافت 3557 میلیارد تومان تسهیلات به شبکه بانکی معرفی‌شده‌اند و بانک های عامل نیز در طول چهار سال گذشته معادل 2809 میلیارد تومان تسهیلات به 3620 متقاضی پرداخت کرده اند. البته باید توجه داشت که بخشی از این تسهیلات مربوط به تقاضاهای سال‌های پیش از 96 بوده و بخشی از این تسهیلات نیز، تسهیلات تمدید شده هستند.
سهم 3 درصد مجموع پرداختی‌های رونق تولید
اگر بخواهیم وضعیت استان را نسبت به دیگر استان‌ها مقایسه کنیم باید گفت که در طول چهار سال گذشته مبلغ 111 هزار و 776 میلیارد تومان تسهیلات ثبت نامی برای دریافت تسهیلات رونق تولید در وزارت صمت ثبت و به بانک ها معرفی‌شده‌اند که سهم استان خراسان رضوی از این حجم تسهیلات درخواستی معرفی‌شده به شبکه بانکی کشور تنها 3 درصد بوده است. همچنین مجموع تسهیلاتی که در قالب رونق تولید از سال 96 تاکنون برای تکمیل و اجرای طرح‌های صنعتی با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد و بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشور پرداخت‌شده معادل 93 هزار و 121 میلیارد تومان بوده که سهم استان خراسان رضوی از مجموع پرداختی‌ها نیز تنها 3 درصد بوده است.
تنها 12 درصد تسهیلات توسط بانک های عامل پرداخت شده
نکته قابل‌تأمل دیگر این که طی این مدت یعنی چهار سال گذشته میزان تسهیلات پرداختی سال‌به‌سال کمتر هم شده است به طوری که در سال گذشته از مجموع 1311 متقاضی معرفی‌شده به سیستم بانکی استان که متقاضی دریافت 1360 میلیارد تومان تسهیلات رونق تولید بوده‌اند تنها 373 نفر موفق شده‌اند معادل 175 میلیارد تومان تسهیلات دریافت کنند. یعنی به رغم تمام تأکیدات انجام شده در سال 99 شبکه بانکی تنها 12 درصد تسهیلات مورد تقاضایی را که در اختیار بانک های عامل قرار گرفته‌اند برای اجرای سیاست‌های رونق تولید و تکمیل طرح‌های صنعتی با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد و بنگاه‌های کوچک و متوسط پرداخت کرده‌اند این در حالی است که در سال های 98 و 97 بعضا میزان تسهیلات پرداخت شده بیش از تسهیلات مورد تقاضا بوده که دلیل اصلی آن بنا بر اذعان گزارش های وزارت صمت دیر پرداخت شدن تسهیلات مورد تقاضا در سال های قبل است. البته باید این نکته را مجدد متذکر شد که بخشی از این تسهیلات مربوط به پرونده‌های سال‌های قبل از 99 و بخشی نیز تسهیلات تمدید شده هستند.
یک درصد؛ سهم خراسان رضوی از تسهیلات رونق تولید99
علاوه بر این بر اساس گزارش آماری وزارت صمت سال گذشته درمجموع 16 هزار و 689 میلیارد تومان تسهیلات رونق تولید در کل کشور پرداخت‌شده از مجموع 42 هزار و 471 میلیارد تومان تقاضای معرفی‌شده به بانک های عامل کشور است. به این ترتیب شبکه بانکی کشور در سال 99 بیش از 39 درصد از تسهیلات رونق تولید مورد تقاضا را پرداخت کرده که سهم استان خراسان رضوی از مجموع تسهیلات پرداختی تنها یک درصد بوده است.
کاهش 85 درصدی تسهیلات رونق تولید نسبت به 98
این در حالی است که میزان تسهیلات رونق تولید پرداخت شده در استان خراسان رضوی در سال 98 معادل 1243 میلیارد تومان بوده است که 3.7 درصد کل تسهیلات رونق تولید پرداخت‌شده در کل کشور را دربر می‌گیرد اما با این حال گزارش‌های وزارت صمت حاکی از آن است که تسهیلات رونق تولید در سال 99 نسبت به سال 98 در استان خراسان رضوی کاهش 85 درصدی داشته است. هرچند رقم پرداختی در سال 98 نسبت به تمام تسهیلات پرداخت‌شده در طول چهار سال گذشته بیشتر بوده در حالی‌که این تسهیلات به تنها 709 پرونده تشکیل‌شده در بانک های عامل پرداخت شده است. در کلان موضوع باید گفت که تسهیلات رونق تولید از 718 میلیارد تومان در سال 96 که 3.7 درصد کل تسهیلات پرداختی کشور را دربر می‌گیرد هرچند در سال 98 جهش خوبی داشته است اما در سال 99 کمترین میزان پرداختی و کمترین سهم استان خراسان رضوی از تسهیلات رونق تولید پرداخت‌شده در طول چهار سال گذشته را شامل می‌شود.
تسهیلات در گردش به‌جای تسهیلات ثابت
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان در گفت وگو با خراسان رضوی در این باره خاطر نشان می کند: چندین سال است که شبکه بانکی استان ترجیح می‌دهد به‌جای پرداخت تسهیلات سرمایه ثابت که مورد نیاز واحدهای تولیدی است، تسهیلات سرمایه در گردش پرداخت کند. این در حالی است که برای تکمیل و توسعه و حتی نوسازی واحدهای تولیدی، به سرمایه ثابت نیاز است اما بیشتر بانک های استان به خصوص بانک های خصوصی تسهیلات سرمایه ثابت پرداخت نمی‌کنند.
شفاف نبودن بانک ها
سید “حسین حسینی” به شفاف نبودن سیستم بانکی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: سال‌هاست که مدیران و استانداران وقت استان به موضوع ارائه نکردن گزارش نحوه و میزان پرداخت تسهیلات شبکه بانکی استان اعتراض می‌کنند، نسبت مصارف به منابع بانکی استان به‌هیچ‌عنوان خوب نیست درحالی‌که در برخی استان‌ها نسبت مصارف به منابع بانکی بیش از 100درصد است اما در استان کمتر از 70 درصد است. علاوه بر این حتی مطرح می‌شود برخی بانک ها سپرده‌های مردم استان را در دیگر استان‌ها هزینه می‌کنند. بنابراین تا زمانی که سیستم بانکی و همه بانک هایی که در استان سپرده‌های مردم را دریافت می‌کنند به‌صورت شفاف اعلام نکنند چه میزان تسهیلات، به کدام بخش‌ها (چه نوع تسهیلاتی )پرداخت کرده اند نمی‌توان برنامه‌ریزی دقیقی انجام داد.
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز در گفت وگو با «خراسان رضوی» درباره سهم «یک‌درصدی» استان از مجموع تسهیلات رونق تولید پرداخت شده در کشور در سال 99 اظهار می کند: مشکل اصلی ما در تسهیلات بانکی ورود نکردن برخی بانک ها به پرداخت تسهیلات«سرمایه ثابت» به متقاضیان است و صرفاً تسهیلات «سرمایه در گردش» پرداخت می‌کنند. علاوه بر این، 18 درصد بودن نرخ تسهیلات، مشکل تأمین وثیقه، توانایی نداشتن در تأمین سهم مشارکت و چک برگشتی عوامل دیگری هستند که در پایین بودن سهم استان خراسان رضوی در تسهیلات رونق تولید در سال 99 تأثیرگذار بودند.
بانک ها تسهیلات را ثبت نمی‌کنند
“جواد خزاعی” اشاره‌ای به گزارش شبکه بانکی درباره پرداخت تسهیلات به حوزه تولید می‌کند و می‌گوید: شورای هماهنگی بانک های استان اعلام کرده که سال گذشته(99) بیش از 11 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده است. از سویی تنها درگاه دسترسی ما درباره نحوه میزان تسهیلات پرداختی «سامانه بهین یاب» است خواهش کردیم به خاطر این که ما بدانیم تسهیلات پرداختی چه وضعیتی داشته است، بانک ها تنها آمار پرداختی‌های خود را با توجه به دسترسی که ایجاد شده در این سامانه ثبت کنند اما هنوز این اتفاق عملی نشده است. هرچند سرپرست سازمان صمت به این نکته هم اشاره می کند که ثبت نکردن اطلاعات پرداختی تسهیلات رونق تولید در سامانه بهین یاب برای همه استان‌های کشور متصور است و صرفاً برای استان خراسان رضوی مترتب نیست. یعنی اگر مشکلی در ثبت آمارها وجود دارد مربوط به همه استان‌های کشور است و به رغم این باز هم سهم استان از مجموع تسهیلات پرداخت شده در قالب رونق تولید در سال 99 تنها یک درصد است و سرپرست سازمان صمت استان نیز بر این مسئله اذعان دارد.
تسهیلات هدفمند توزیع نمی‌شود
وی می افزاید: متأسفانه بانک ها تسهیلات را هدفمند شده توزیع نمی‌کنند به همین دلیل ما شورای هماهنگی بانک های استان درخواست کردیم که به ما گزارش بدهند تسهیلات پرداخت‌شده به کدام واحدها و چه میزان بوده است که مشخص شود آیا تسهیلات با انحراف از هدف‌گذاری‌های انجام‌شده پرداخت می‌شود یا این ادعا که مطرح می‌شود تسهیلات از استان خارج می‌شود حقیقت دارد یاخیر.
وی خاطر نشان می کند: ما سهم استان از کل تسهیلات رونق تولید کشور را بررسی نکرده بودیم و جای تأمل و بررسی دارد که چرا سهم ما تنها یک درصد بوده است. برخی بانک ها برش استانی تعیین‌شده برای پرداخت تسهیلات رونق تولید را انجام نداده‌اند و ما قبول داریم متأسفانه شبکه بانکی در سال 99 برای پرداخت تسهیلات رونق تولید همراهی نکرده و پرداخت تسهیلات سرمایه ثابت که مورد نیاز واحدهای تولید بوده حتی با در نظر گرفتن تسهیلات پرداخت شده در قالب تبصره 18 نسبت به‌کل کشور ناچیز بوده است.
نیاز 9 هزار میلیاردی برای 600 طرح
سرپرست سازمان صمت استان درباره وضعیت طرح‌های صنعتی استان و اعتبارات مورد نیاز برای تکمیل آن‌ها می‌گوید: برای تکمیل طرح‌های صنعتی با پیشرفت فیزیکی بیش از 60 درصد طبق برآوردی که انجام شده 9 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که از این میزان 6500 میلیارد تومان تسهیلات «سرمایه در گردش» و 2500 میلیارد تومان تسهیلات« سرمایه ثابت» نیاز است که امیدواریم با تخصیص این اعتبارات بتوانیم طرح‌های صنعتی بالای 60 درصد پیشرفت فیزیکی استان را که حدود 600 طرح هستند به سرانجام برسانیم اما برای تکمیل مجموع طرح‌های صنعتی استان که بیش از شش هزار طرح و با پیشرفت‌های فیزیکی صفر تا 99درصد هستند به بیش از 24 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. شفاف نبودن تسهیلات پرداختی شبکه بانکی استان، موضوع تازه‌ای نیست و سال‌هاست که استانداران وقت به انحای مختلف به شفاف نبودن شبکه بانکی و همکاری نکردن با کمیسیون هماهنگی بانک های استان اعتراض کرده و اولتیماتوم داده‌اند که شاید« منابع بانکی استان در خارج استان مصرف می‌شود» اما تاکنون این شفافیت رخ نداده است. قابل‌تأمل آن که دبیر کمیسیون هماهنگی بانک های استان هفته گذشته( 8 خرداد) از پرداخت 83 هزار میلیارد تومان تسهیلات توسط شبکه بانکی استان در سال 99 خبر داده و اذعان کرده بود که بیش از 28 هزار میلیارد تومان از این تسهیلات به بخش صنعت و معدن پرداخت شده است. حال سوال این جاست که این تسهیلات به کدام بخش صنعت و معدن استان و کدام واحدهای استان پرداخت شده است؟ زیرا بر اساس داده‌های آماری سالیانه وزارت صمت کل اعتبارات پرداخت‌شده هم در بخش رونق تولید که 175 میلیارد تومان و هم تسهیلات تبصره 18 که بنا بر اذعان سرپرست سازمان صمت استان 600 میلیارد تومان بوده در مقابل عدد 28 هزار میلیارد تومان بسیار ناچیز است.
دفاع معاون استاندار از سیستم بانکی
هرچند تلاش ما برای برقراری ارتباط با دبیر کمیسیون هماهنگی بانک های استان بی‌نتیجه ماند اما معاون امور اقتصادی استاندار از عملکرد شبکه بانکی استان در پرداخت تسهیلات به حوزه صنایع دفاع می کند و در گفت وگو با خراسان رضوی خاطر نشان می کند: تسهیلات رونق تولید از منابع داخلی بانک ها پرداخت می‌شود و به نظر بنده وزارت صمت صرفاً یک آمار ارائه می‌کند. شما تصور کنید تسهیلاتی با نرخ بهره قانونی(18 درصد) بناست به یک تولیدکننده پرداخت شود، وقتی این تسهیلات هیچ امتیاز مثبتی ندارد دریافت‌کننده ترغیب نمی‌شود که در سامانه تعریف شده وزارت صمت ثبت‌نام کند.
“مرتضی اشرفی” درباره سهم یک‌درصدی استان خراسان رضوی از تسهیلات رونق تولید پرداخت شده در سال 99 می‌گوید: من این آمار را تایید نمی‌کنم، چگونه می‌شود استان رتبه سوم را در پرداخت تسهیلات در کشور داشته باشد اما سهم آن از تسهیلات رونق تولید تنها یک درصد باشد؟ بنابراین بنده تا حد زیادی این آمار وزارت صمت را قبول ندارم اما ای‌کاش بانک ها تسهیلات پرداختی خود را در سامانه این وزارتخانه ثبت می‌کردند. زیرا سال گذشته شبکه بانکی استان بیش از 81 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده‌اند که بیش از 35 درصد آن در حوزه صنایع و کشاورزی بوده است. معاون استاندار تأکید می‌کند: زمانی می‌توان آمار وزارت صمت را مورد استناد قرار داد که مطرح شود در قالب تسهیلات رونق تولید مثلاً امتیازات مانند 3 درصد یارانه و سهم مالکانه دارد یا N تومان تسهیلات سهمیه استان‌ها در نظر گرفته‌شده است که در این صورت تولیدکنندگان متقاضی ترغیب شوند که در سامانه بهین یاب وزارت صمت ثبت‌نام کنند اما تسهیلاتی که بانک ها از منابع داخلی خود با نرخ بهره 18 درصد پرداخت می‌کنند متقاضی رغبتی به ثبت آن در سامانه بهین یاب ندارد. هرچند این که چرا آمار تسهیلات پرداختی استان خراسان رضوی در سامانه وزارت صمت ثبت‌نشده است پیگیری خواهد شد.
وعده بررسی
اشرفی درباره این که «تنها 12 درصد معرفی‌شدگان از سوی کمیته رونق تولید به شبکه بانکی برای اخذ تسهیلات موفق به دریافت وام در سال گذشته شده‌اند» می‌گوید: این مسئله حتماً باید بررسی شود شاید ثبت‌نام کنندگان وقتی وارد پروسه شده‌اند متوجه شدند که رویه تعیین‌شده زمان‌بر است و ترجیح داده‌اند از راه های دیگر وام دریافت کنند. معاون استاندار درباره شفاف نبودن شبکه بانکی استان در ارائه گزارش جزئیات تسهیلات پرداختی می‌گوید: هم اکنون از مجموع بانک های دولتی و خصوصی فعال در استان 9 بانک خصوصی هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره عملکرد خود به استان نمی‌دهند و با وجود تمام پیگیری‌ها هنوز دریافت اطلاعات محقق نشده است. علاوه بر این با توجه به شرایط بانک های خصوصی می‌توان اذعان کرد که این بانک ها گرایش کمتری به پرداخت تسهیلات در حوزه تولید دارند اما 24 بانک، عضو کمیسیون هماهنگی بانک های استان هستند و ما در نظر داریم که در سال 1400برای هر بانکی سهمیه تعیین کنیم که باید به حوزه تولید و بخش مولد تسهیلات پرداخت کند و در یک چارچوب عمل شود.
آمار دقیق نداریم
وی می‌افزاید: ما نیز قبول داریم بیشتر این بانک ها تمایل دارند که تسهیلات سرمایه در گردش به متقاضیان پرداخت کنند و تسهیلات سرمایه ثابت کمی پرداخت می‌شود. طبق دستور استاندار نسبت مصارف به منابع بانکی استان در سال 1400باید به 85 درصد برسد. البته ما هم آمار دقیقی از این که چه میزان از تسهیلات پرداخت‌شده توسط بانک های استان در حوزه تولید صرفاً سرمایه در گردش بوده‌اند و چه بخشی سرمایه ثابت یا این که چه میزان به تولیدی‌ها پرداخت‌شده و چه میزان از این تسهیلات تمدیدی یا جدید هستند نداریم اما درصدد هستیم امسال این گزارش‌ها را از شبکه بانکی استان بگیریم.