صندوق سرمایه گذاری غیرقابل معامله چیست؟ مقایسه صندوق غیرقابل معامله و قابل معامله در بورس (ETF)

تا سال 1987 و دوشنبه سیاه که شاخص داوجونز 508 واحد (22.61 درصد) سقوط کرد، خبری از صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله(ETF) نبود و همه صندوق‌ها، صندوق‌ سرمایه گذاری غیرقابل معامله بودند.

علت اصلی این سقوط شدید 500 میلیارد دلاری این بود که
سرمایه‌گذاران سعی کرده بودند هر چه زودتر سهام‌شان را بفروشند و از آن خارج شوند.
همچنین برنامه‌های کامپیوتری جدیدی که طراحی شده بودند در تشدید آن نقش داشتند،
چرا که امکان فروش اوراق در مقادیر تعیین شده را به صورت خودکار فراهم کرده بودند.
پس وجود این برنامه‌ها، به سقوط بازار دامن زد.

در این میان سرمایه گذاران صندوق های سرمایه گذاری غیرقابل معامله برای اولین بار فهمیدند نمی‌توانند واحدهای خود را سریعا بفروشند و مجبورند تا پایان روز صبر کنند تا قیمت واحدها تعیین شود. بنابراین سرمایه‌گذاران خرد باید تا پایان روز دوشنبه سیاه صبر می‌کردند تا واحدهای سرمایه‌گذاری خود را بفروشند. در حالی که همه سهام‌داران، سهام خود را فروخته بودند و قیمت به پایین‌ترین میزان خود رسیده بود! این شد که سرمایه‌گذاران صندوق های سرمایه گذاری مشترک (غیرقابل معامله) بیشترین ضرر را در این بحران متحمل شدند.

بعد از این بحران بود که برخی شرکت‌ها به فکر راه اندازی مدلی از صندوق سرمایه گذاری افتادند که قابلیت داد و ستد واحدهای آن در تالار بورس مهیا باشد. به این ترتیب در سال 1993 اولین صندوق قابل معامله راه اندازی شد. این صندوق با نام مخفف SPDR و در تلفظ عام به نام اسپایدر، عنکبوت بزرگی بود که به کف تالار افتاد. ویژگی این صندوق نسبت به صندوق‌های دیگر در کارمزد بسیار کم، نبود سقف و کف برای خرید، و مبادله واحدهای آن مثل اوراق سهام بود.

تعریف صندوق سرمایه‌گذاری مشترک (غیرقابل معامله)

صندوق سرمایه گذاری مشترک یا غیرقابل معامله به صندوقی گفته می‌شود که واحد آن قابل معامله در بورس نمی‌باشد و برای خرید و فروش واحدهای صندوق یا باید بصورت حضوری به یکی از دفاتر صندوق مراجعه کرده و یا از طریق سایت صندوق‌ها واحدهای سرمایه‌گذاری را خرید و فروش کنید.

در حال حاضر در بازار سرمایه ایران، صندوق های سرمایه گذاری غیرقابل معامله مثل صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در سه قالب سهام، اوراق با درآمد ثابت و مختلط وجود دارند. صندوق های سرمایه گذاری مشترک غیرقابل معامله دارای ویژگی‌هایی هستند که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:

• سرمایه‌گذاران صندوق های مشترک، واحدهای سرمایه‌گذاری را از طریق شرکت (کارگزاری) متولی صندوق خریداری می‌کنند و نمی‌توانند آن را در بازار ثانویه به سایر سرمایه‌گذاران بفروشند.
• قیمتی که سرمایه‌گذاران به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری در صندوق های مشترک پرداخت می‌کنند، برابر است با خالص ارزش دارایی هر واحد سرمایه‌گذاری صندوق به اضافه تمام هزینه‌ها و کارمزدهایی که در هنگام خرید تعیین می‌شود.
• واحدهای سرمایه‌گذاریِ صندوق های مشترک «قابل بازخرید» هستند، به این معنا که سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای خود را به صندوق بفروشند (یا گارگزار این کار را انجام دهد).
• صندوق های سرمایه گذاری مشترک برای سرمایه‌گذاران جدید صندوق، واحدهای جدیدی ایجاد می‌کنند و می‌فروشند. اگر چه بعضی از صندوق‌ها گاهی فروش خود را متوقف می‌کنند (مثلا زمانی که خیلی بزرگ شده‌اند).
• مدیریت پرتفویِ سرمایه‌گذاریِ صندوق های مشترک، عموما توسط اشخاص جداگانه‌ای تحت عنوان «مشاوران سرمایه‌گذاری» انجام می‌شود که وظیفه خرید و فروش اوراق بهادار و انتخاب ترکیب بهینه دارایی‌ها را بر عهده دارند.

محدودیت‌های صندوق‌ سرمایه‌ گذاری غیرقابل معامله

هر نوع سرمایه‌گذاری دارای محدودیت‌هایی است که سرمایه‌گذار باید در ابتدای سرمایه‌گذاری به آن‌ها توجه کند. می‌توان مزایای گفته شده درمورد صندوق های سرمایه گذاری را به صندوق های سرمایه گذاری مشترک هم تعمیم داد اما محدودیت یا معایب خاصی برای این صندوق وجود دارد که سعی شده در صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله رفع شوند. مانند:

هزینه‌ها با وجود بازدهی منفی

سرمایه‌گذاران باید کارمز ابطال، کارمزدهای سالانه و سایر مخارج را صرف نظر از این که صندوق چگونه عمل کرده است، بپردازند. البته ذکر این نکته بسیار مهم است که برخی از این هزینه‌ها بصورت دوره‌ای می‌باشند و چون بین تمامی سرمایه‌گذاران سرشکن میشوند مقادیر زیادی نیستند. در صندوق‌ قابل معامله هزینه‌ها کاهش پیدا می‌کند و همچنین معاف از مالیات است.

عدم کنترل

معمولا سرمایه‌گذاران نمی‌توانند به طور دقیق پرتفوی صندوق را در هر زمانی تعیین کنند، همچنین قادر نیستند در زمان خرید و فروش اوراق بهادار توسط مدیر صندوق یا در زمان مبادله آن‌ها، به طور مستقیم اثر بگذارد.

بروزرسانی روزانه قیمت واحدها

قیمتی که درآن یونیت صندوق (واحد سرمایه گذاری) خرید یا بازخرید می‌شود، معمولا به NAV صندوق بستگی دارد که ممکن است صندوق تا چند ساعت پس از قرار دادن سفارش خرید یا فروش، آن را محاسبه نکند. به طور کلی، صندوق های سرمایه گذاری غیرقابل معامله یک بار در هر روز کاری و پس از بسته شدن مبادلات، NAV خود را محاسبه می‌کنند. این در حالی است که در صندوق‌های قابل معامله NAV بصورت آنی محاسبه می‌شود.

رقیق شدگی

از آن‌جا که یکی از ویژگی‌های اصلی صندوق های سرمایه گذاری مشترک تنوع بخشی پرتفوی آن‌هاست، گاهی تنوع بیش از اندازه موجب می‌شود که بازده بالای تعداد کمی از شرکت‌های سودآور، نمی‌تواند اثر چندانی بر بازده کل صندوق بگذارد. همچنین گاهی به دلیل اینکه یک صندوق موفق عمل کرده، پول‌ها و منابع مالی زیادی برای سرمایه‌گذاری به صندوق سرازیر می‌شود، اما مدیر در یافتن سرمایه‌گذاری‌های خوب برای کسب عواید بیشتر و یا در حد همان عایدی‌های قبلی برای پول‌های جدید، با مشکل مواجه می‌شود و نمی‌تواند موفقیت‌های قبلی را به دست آورد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله

پذیره‌نویسی واحدهای صندوق های قابل معامله در ایران، برای اولین
بار در بازار فرابورس و به تاریخ 29 مردادماه سال 1392 انجام شد. افتتاح تابلوی ETF هم در 6 مهرماه
همان سال صورت گرفت.

صندوق قابل معامله صندوقی متشکل از دارایی‌های مختلف است که
با ساختاری شبیه به صندوق سرمایه گذاری مشترک مانند سهام عادی شرکت‌های مختلف در
بورس اوراق بهادار معامله می‌شود.‌‌ یعنی برای سرمایه گذاری در این صندوق ها باید
کد معاملاتی فعال در بورس داشته باشیم.

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله مزایای متعددی نسبت به صندوق های سرمایه گذاری مشترک دارند، که انعطاف پذیری معاملاتی، هزینه‌های پایین‌تر، شفافیت عملیاتی، معافیت مالیاتی و محاسبه NAV بصورت آنی را می‌توان به عنوان 5 مورد از برجسته‌ترین مزایای این صندوق‌ها نسبت به صندوق های مشترک نام برد.

تفاوت‌های صندوق سرمایه‌گذاری مشترک (غیرقابل معامله) با صندوق قابل معامله در بورس (ETF)

در جدول زیر 7 تفاوت اصلی صندوق سرمایه گذاری مشترک و صندوق‌های ETF را مشاهده می‌کنید:

لیست صندوق های سرمایه گذاری غیرقابل معامله و قابل معامله در بورس

با مراجعه به صفحه صندوق‌های سرمایه‌گذاری سایت ارزی(Arzee.ir) می‌توانید لیست تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (غیرقابل معامله) و صندوق‌های قابل معامله در بورس (با درآمد ثابت – سهامی – مختلط – طلا و …) را مشاهده کنید. همچنین با استفاده از گزارش‌های تحلیلی سایت ارزی(Arzee.ir) می‌توانید صندوق‌های مختلف را با هم مقایسه کرده و در نهایت بهترین انتخاب را برای سرمایه‌گذاری داشته باشید.

نتیجه‌گیری

در این مقاله صندوق سرمایه گذاری مشترک (غیرقابل معامله) و تفاوت آن با صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس را بررسی کردیم. هدف از این مطلب مشخص کردن تفاوت صندوق‌های قابل معامله و غیرمعامله و نحوه عملکرد هرکدام از آن‌ها بود. با اینکه در این مطلب گفته شد صندوق‌های قابل معامله مزایایی از جمله نقدشوندگی بهتر و هزینه‌های کمتر نسبت به صندوق‌های غیرقابل معامله دارند اما ذکر این نکته بسیار مهم است که صندوق سرمایه گذاری مشترک (غیرقابل معامله) نیز کاملا مطمئن و دارای نقدشوندگی خوب و هزینه‌های کمی هستند و تمامی این موارد فقط در مقایسه با صندوق‌های قابل معامله گفته شد و جزو معایب صندوق‌های غیرقابل معامله نمی‌باشد. شما کدام نوع صندوق را ترجیح می‌دهید؟ غیرقابل معامله یا قابل معامله در بورس؟ نظرات خود را با سایت ارزی(Arzee.ir) در میان بگذارید.