جهان در سیطره اقتصاد دیجیتال: بازار سرمایه ایران پرپتانسیل برای رشد شرکت‌های دیجیتال‌محور

اقتصاددانان بر این باورند که در عصر کشاورزی، داشتن زمین و سرباز مبنای قدرت بود. پس از پایان این دوره، عصر صنعتی آغاز شد. در این عصر با رشد فناوری و تجمیع سرمایه، شرکت‌های بزرگ صنعتی ظاهر شدند. در این دوره کشورهایی که دارای صنایع بزرگ نفتی، خودرو، فولاد و امثال آن بودند، توانستند در اقتصاد دنیا جایگاه بالایی را از آن خود کرده و صاحب قدرت شوند. با توسعه فناوری‌ها نوین به ویژه فناوری های دیجیتال، کسب کارها از شکل سنتی خود فاصله گرفتند و نوع جدیدی از آن‌ها شکل گرفت. به عبارت دیگر با توسعه فناوری‌های دیجیتال، دوران اقتصاد صنعتی به پایان رسید و عصر پساصنعتی یا عصر دیجیتال آغاز شد. در این دوره شرکت های دیجیتال متعددی در حوزه های مختلف تاسیس شدند و همچنین بخشی از کسب وکارهای موجود نیز با تغییر شکل به دیجیتال تبدیل شدند. شرکت های دیجیتال توانستند رشد بسیار بالایی را ثبت کرده و سهم قابل توجهی از اقتصاد را به خود اختصاص دهند.
در عصر دیجیتال دسترسی به اینترنت، دارای نقش کلیدی در توسعه کسب و کارهای دیجیتال است. بررسی‌ها نشان می دهد که در سال 2021 میلادی حدود 5/1 میلیارد گوشی هوشمند در دنیا به فروش رفته است. در این سال ضریب نفوذ اینترنت در دنیا حدود 62 درصد بود. پیش بینی می شود فروش گوشی‌های هوشمند در سال های آتی نیز با رشد همراه باشد و در سال 2025 میلادی به 64/1 میلیارد عدد برسد. در این سال ضریب نفوذ اینترنت در دنیا نیز با رشد 9 درصدی به 71 درصد خواهد رسید. برای درک بهتر این موضوع، روند فروش گوشی هوشمند و ضریب نفوذ آن در دنیا در شکل زیر ترسیم شده است.

گسترش استفاده از گوشی‌های هوشمند منجر به افزایش ضریب نفوذ اینترنت نیز شده است. مطابق آمار در سال 2020 میلادی 59 درصد از مردم دنیا با استفاده از این گوشی‌ها و 2 درصد با استفاده از سایر تجهیزات به اینترنت متصل بودند. بنابراین در این سال، ضریب نفوذ اینترنت در دنیا 61 درصد بود. پیش بینی می شود که در سال 2025 ضریب نفوذ اینترنت در دنیا به 72 درصد برسد که 71 درصد آن مربوط به اینترنت گوشی‌های هوشمند است. برای درک بهتر چگونگی رشد ضریب نفوذ اینترنت در دنیا، شکل زیر پیش‌بینی روش‌های اتصال به اینترنت در سال 2025 و 2030 را نشان داده است.

همان طور که اشاره شد، در دهه گذشته شاهد رشد بسیار چشمگیر شرکت‌های دیجیتال بوده ایم. برای درک بهتر میزان رشد آن‌ها، می‌توان به روند تغییر بزرگترین شرکت‌های دنیا اشاره کرد. در سال 2006 تنها یکی از 5 شرکت بزرگ دنیا، دیجیتال بود، اما در سال 2021 از 5 شرکت بزرگ، فقط یک شرکت غیر دیجیتال (آرامکو عربستان) در این فهرست جای داشت. شکل زیر فهرست شرکت‌های بزرگ دنیا در مقاطع زمانی مختلف را نشان داده است. در این شکل، شرکت هایی که با رنگ آبی مشخص شده اند، شرکت های دیجیتال هستند.

همان طور که مشاهده می شود، از سال 2017 حداقل چهار شرکت از 5 شرکت بزرگ دنیا، شرکت های دیجیتال بوده اند. در سال 2021 میلادی، شرکت اپل بزرگترین شرکت دنیا بوده و مایکروسافت، آرامکو، آمازون، گوگل رتبه های بعدی را به خود اختصاص دادند. این شرکت ها توانستند درآمدهای بسیار بالایی نیز کسب کنند. به عنوان نمونه، درآمد دلاری هر دقیقه فعالیت برخی از شرکت های دیجیتال در شکل زیر نشان داده شده است.

همان طور که مشاهده می‌شود شرکت آمازن در سال 2021 در هر دقیقه 837 هزار دلار درآمد داشته و توانسته در مجموع در این سال درآمدی حدود 440 میلیارد دلار کسب کند. شرکت فیلم ساز نت فیلیکس نیز در این سال درآمدی حدود 29 میلیارد دلار داشته است. به علت درآمد بالای این شرکت‌ها، ارزش بازاری آن‌ها نیز بسیار بزرگ است و عملکرد آن‌ها دارای اثر زیادی بر بازارهای مالی است. به عنوان نمونه پنج شرکت اپل، مایکروسافت، آمازون، فیس بوک و گوگل به تنهایی دارای وزن 5/22 درصدی در شاخص S&P500 هستند. این در حالی است که شرکت های دیجیتال دیگری نیز در این شاخص حضور دارند. رشد شرکت‌های دیجیتال در عرصه جهانی در حدی است که پیش‌بینی شده در کمتر از سه سال آتی، بیش از نیمی از تولید ناخالص دنیا، حاصل از اقتصاد دیجیتال خواهد بود. در ایران نیز بر اساس آخرین آمار منتشره وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در پایان سال 1400 ضریب نفوذ تلفن همراه به 166 درصد و ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت به 114 درصد رسیده است.

این نشان دهنده دسترسی مناسب عموم مردم کشور به اینترنت پرسرعت است. از سوی دیگر شاهد حضور موفق کسب و کارهای دیجیتال در ایران در حوزه های مختلف از جمله خرده فروشی آنلاین، تولید و انتشار محتوی، درخواست خودرو، اعطای وام اینترنتی، خرید آنلاین بلیط سفرهای هوایی و زمینی، مسیریاب‌های آنلاین، صدور انواع بیمه ‌نامه آنلاین، فروش کالا، تهیه دارو، خدمات پزشکی آنلاین، بازی های اینترنتی و غیره هستیم. با وجود تلاش موفقیت آمیز بخش خصوصی در توسعه اقتصاد دیجیتال کشور، هنوز شرکت‌های دیجیتال در بازار سرمایه حضوری پر رنگ ندارند.

در حال حاضر هیچ یک از ده شرکت بزرگ بورس اوراق بهادار تهران مربوط به حوزه دیجیتال نیست. این نشان از وجود فرصت رشد و حضور فعال این شرکت ها در بازار سرمایه دارد. بازار سرمایه ایران می تواند با تامین مالی به رشد و توسعه کسب و کارهای دیجیتال کمک به سزایی کند. در این راستا شرکت بورس اوراق بهادار تهران با همراهی سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش دارند تا زمینه حضور این شرکت ها در بازار را تسهیل کنند. از جمله مشکلات اصلی حضور این شرکت ها در بازار، وجود موانع قانونی است که سازمان بورس نیز با همکاری بورس تهران در حال تدوین مقررات جدید برای پذیرش شرکت‌های دیجیتال در بازار هستند. امید است با ورود این شرکت ها به بازار، شاهد رشد همزمان کسب و کارهای دیجیتال، افزایش تنوع فرصت های سرمایه گذاری و توسعه اقتصاد دیجیتال کشور باشیم.

*حمید اسکندری- کارشناس مسئول تحقیق و توسعه